Kwallen

Tientallen keren is het me overkomen, maar het blijft schrikken: het moment dat je tegen een kwal aan zwemt. Je weet dat je bij oostenwind op moet passen, maar toch heeft zo’n glibberig zeedier me meermalen met zijn tentakels te pakken gehad en kwam ik met een rood aanlopende en vervelend prikkelende huid uit het water. Als je de open zee verkiest boven het chloorwater van een zwembad, neem je dat ongemak, maar het blijven gluiperige, vervelende wezens, die ik zonder enige wroeging meermalen te pletter heb gegooid tegen het basalt van de dijkglooiing.

Maar in december 2005 bezocht ik een tentoonstelling in de Wilem3 in Vlissingen. De titel Kwallen, juwelen van de zee bleek niets te veel gezegd. De Vlissinge kunstenares Carla Kesteloo had tijdens vele zwerftochten langs de vloedlijn de daar aangespoelde kwallen gefotografeerd. Ze werden tentoongesteld onder verschillende belichtingen, soms zeer sterk uitvergroot, dan weer met contrasterende achtergrondkleuren. De mooiste hingen op aan een wand van drie bij vier meter: een fascinerende verscheidenheid aan kwallen in hun doorzichtige gelaagdheid en subtiele kleurverschillen.

Hoe blind ben ik geweest, dacht ik verrast, dat ik ze nooit eerder zó heb gezien? Voor de zoveelste keer in mijn leven realiseerde ik me dat het de beeldende kunstenaars zijn die ons leren kijken. Door het oog van de kunstenares ontdekte ik in die Vlissingse galerie de kwal in al haar schoonheid. Als een glanzende cirkel van licht.

Een paar weken geleden later opende Rudy Kousbroek in zijn rubriek ‘Fotosynthese’ in de PZC mijn ogen nog wat verder. Hij bezocht het Aquario de Genova en zag in dat fantastische Italiaanse aquarium kwallen rondzwemmen. Hij stond er gefascineerd te kijken en kwam tot de uitspraak dat de kwal de meest symbolische levensvorm op aarde is.

Symbool waarvan?

‘Van een zwevende abstracte schoonheid, gestileerd en vol raadselachtige geheime tekens. Maanlicht is gevangen in het belvormige lichaam, de maan is het hemellichaam waar de kwal een duidelijke verwantschap mee heeft. Vandaar ook haar betekenis in de erotiek – zij vertegenwoordigt het mysterie van de liefde: blind, vol manestralen en met wat in de zoölogische literatuur wordt beschreven als “de oermond”, verborgen onder al die wervelende jurken en onderjurken als in een betoverende droom.’

Helaas zijn we in Zeeland nog niet verder dan het platte pretparkaquarium in het Vlissingse Arsenaal. Maar wat een combinatie zou het zijn: de foto’s van Carla Kesteloo en een aquarium vol zwevende schoonheid.

• Uit ‘Mijn Zeeland’ door Kees Slager
• Uitgeverij Atlas, Amsterdam www.uitgeverijatlas.nl